Terminologji Informatike: Presja Dhjetore
Në botimet e sotme nga fusha e teknologjisë së informacionit (por edhe më gjerë) vihen re gjithashtu probleme të shpeshta me të shkruarit e numrave dhjetorë. Në gjuhën shqipe këta numra njihen ndryshe si numrat me presje ose numrat me presje dhjetore. Disa shembuj numrash të tillë janë:
3,14 (tre presje katërmbëdhjetë), 0,606 (zero presje gjashtëqind e gjashtë),
120.000,75 (njëqind e njëzet mijë presje shtatëdhjetë e pesë).
Përdorimi i simbolit të presjes për ndarjen e pjesës së plotë nga pjesa dhjetore përbën një standard jo vetëm në gjuhën shqipe, por edhe në gjuhë të tjera të rëndësishme të Evropës kontinentale, si italishtja, gjermanishtja etj. Përjashtim këtu bën gjuha angleze në të cilën përdoret simboli i pikës, pra numrat e mësipërm shkruhen:
3.14 0.666 120,000.75
Mund të vihet re dallimi në përdorimin e simboleve të presjes dhe pikës. Në gjuhët e Evropës kontinentale si edhe në gjuhën shqipe, simboli i presjes përdoret për ndarjen e pjesës së plotë nga pjesa dhjetore e numrave. Simboli i pikës mund të përdoret për ndarjen estetike të grupeve treshifrore në numrat e mëdhenj. Kjo ndarje e grupeve treshifrore me pikë nuk përbën standard zyrtar dhe mund të shmanget ose të kryhet edhe me gjysmëhapësirë ose me simbolin e apostrofit. Mund të shkruajmë pra:
120000,75 ose 120.000,75 ose 120 000,75 ose 120’000,75
Në gjuhën angleze ndodh e kundërta. Përdoret simboli i pikës (njihet si pika pluskuese) i përcaktuar te standardi IEEE 754 për ndarjen e pjesës së plotë nga pjesa dhjetore, dhe simboli i presjes për ndarjen estetike të grupeve treshifrore tek numrat me shumë shifra. Devijimi nga standardi i gjuhës shqipe po ndodh vitet e fundit me përhapjen e pajisjeve kompjuterike, të cilat i shkruajnë dhe shtypin numrat e tillë duke ndjekur standardin IEEE 754. Për këtë arsye, po ndeshim gjithnjë e më shumë pikën pluskuese në numrat që paraqiten në fatura apo kupona, në programe kompjuterike, në faqe ueb e madje edhe në tekste shkollore. Te [1] f. 164 lexojmë “pas pikës dhjetore” dhe numrat shkruhen herë me simbolin pikë e herë me simbolin presje. E njëjta gjë ndodh te [2] f. 15 ku shkruhet numri 12.6 (pra me pikë), dhe po te e njëjta faqe lexojmë “numra me presje dhjetore”. Në ndonjë tekst tjetër si te [3] përdoret emërtimi “pikë dhjetore” dhe simboli i pikës për shkrimin e numrave, pra ka koherencë, por për fat të keq jo në përputhje me rregullin e gjuhës shqipe. Nevojitet, pra, që në çdo rast të përdoren emërtimet “numra me presje” dhe “presje dhjetore” si dhe të përdoret simboli i presjes për shkrimin e numrave. Një trajtim më i plotë i kësaj problematike jepet te [4] dhe te ky botim.
Referenca
- Ilia Ninka, Eqerem Arkaxhiu, Entela Jegeni: “Informatika 3 (drejtimi
natyror)”, IDEART, Tiranë, 2008. - Frederik Shalësi, Ilia Ninka, Eqerem Arkaxhiu: “Teknologjia e Informacionit dhe Komunikimit (bërthamë, për klasën e XI-të)”, IDEART, Tiranë, 2012.
- Agni Dika: “Qarqet Kompjuterike Kombinuese 1”, Adea, Prishtinë, 2005.
- Erion Çano, Edmond Tupja: “Terminologji Informatike: Problematika dhe Zgjidhje”, UETPRESS, Tiranë, 2022, URL: https://zenodo.org/record/6378930
